Ο αρθρικός ή υαλώδης χόνδρος είναι ένας από τους τρεις τύπους χόνδρου, που υπάρχει στο σώμα και καλύπτει τις αρθρικές επιφάνειες. Οι άλλοι δύο είναι ο ινοχόνδρος (μηνίσκοι, μεσοσπονδύλιοι δίσκοι) και ο ελαστικός χόνδρος (πχ στο εξωτερικό αυτί). Τα τρία αυτά είδη χόνδρου διαφέρουν ως προς τη δομή, την ελαστικότητα και την αντοχή τους.
Ο αρθρικός χόνδρος είναι ένας πολύπλοκος ζωντανός ιστός που καλύπτει τις επιφάνειες των οστών στις αρθρώσεις. Παρουσιάζει μικρή τριβή, ώστε η άρθρωση να μπορεί να ανταπεξέρχεται στις φορτίσεις κατά τις κινήσεις της στη διάρκεια των καθημερινών αλλά και αθλητικών δραστηριοτήτων, όπως βάδιση, ανέβασμα σκάλας, τρέξιμο κ.ά. Με άλλα λόγια ο αρθρικός χόνδρος είναι ένα πολύ λεπτό αμορτισέρ. Αποτελείται από 5 στρώματα, καθένα από τα οποία έχει δομικές και βιοχημικές διαφορές.
Πώς τραυματίζεται ο αρθρικός χόνδρος;
Ο αρθρικός χόνδρος τραυματίζεται ως αποτέλεσμα είτε ενός τραυματισμού, είτε ως προοδευτική εκφύλιση (εκδορά και σχίσιμο). Με τον τραυματισμό, μια άμεση πλήξη ή κάποια άλλη κάκωση μπορεί να τραυματίσει τον αρθρικό χόνδρο. Επειδή δεν διαθέτει αιμάτωση, δεν έχει ενδογενή δυνατότητα επισκευής, δηλαδή μια χόνδρινη βλάβη δεν αποκαθίσταται μόνη της.
Μερικές φορές ένα τμήμα του αρθρικού χόνδρου αποσπάται εξ’ ολοκλήρου από το υποκείμενο οστό. Το κομμάτι αυτό, που καλείται ελεύθερο σώμα, κυκλοφορεί μέσα στην άρθρωση και ενδέχεται να εμποδίζει τη φυσιολογική της κίνηση.
Η εκφύλιση του αρθρικού χόνδρου συμβαίνει με προοδευτική απώλεια της φυσιολογικής δομής και λειτουργικότητάς του. Αυτή η αρχική απώλεια ξεκινά με λέπτυνση του χόνδρου, αργότερα προχωρά σε διάσπασή του και καταλήγει σε απώλεια του χόνδρου. Το υποκείμενο οστό τότε δεν έχει την προστατευτική δράση του χόνδρου για τις καθημερινές δραστηριότητες και έτσι η άρθρωση οδηγείται σε οστεοαρθρίτιδα.
Τα αίτια της οστεοαρθρίτιδας δεν είναι γνωστά, όμως η μέτρια χρήση μιας φυσιολογικής άρθρωσης δεν αυξάνει τον κίνδυνο. Παράγοντες όπως στροφικές κακώσεις υψηλής βίας, μη φυσιολογική ανατομία της άρθρωσης, αστάθεια της άρθρωσης, ανεπαρκής δύναμη των μυών και ιατρικοί ή γενετικοί παράγοντες φαίνεται πως οδηγούν στην οστεοαρθρίτιδα.
Πώς εκδηλώνεται μια χόνδρινη βλάβη;
Σε πολλές περιπτώσεις, το άτομο θα διαπιστώσει ότι το γόνατό του έχει υγρό και θα αισθανθεί διάχυτο πόνο, ενώ δε θα είναι εφικτή η συνέχιση της δραστηριότητας. Αν συνυπάρχει ελεύθερο σώμα, τότε το άτομο μπορεί να περιγράψει ένα αίσθημα κλειδώματος ή πιασίματος. Στη μηχανική εκφύλιση, το άτομο συνήθως περιγράφει ότι έχει δυσκαμψία, μειωμένο εύρος κίνησης, πόνο ή και οίδημα.
Πώς γίνεται η διάγνωση μιας χόνδρινης βλάβης;
Ο ιατρός εξετάζει το γόνατο για μειωμένο εύρος κίνησης, πόνο στο μεσάρθριο, υγρό στην άρθρωση, μη φυσιολογικό άξονα των οστών που συμμετέχουν στην άρθρωση, καθώς και συνδεσμικές ή μηνισκικές βλάβες. Οι βλάβες του αρθρικού χόνδρου είναι δύσκολο να διαγνωστούν και συνήθως είναι απαραίτητος ο απεικονιστικός έλεγχος, αρχικά με απλή ακτινογραφία και αν χρειαστεί και μαγνητική τομογραφία (MRI).
Πότε χρειάζεται χειρουργική αντιμετώπιση;
Όταν μια άρθρωση τραυματίζεται, απελευθερώνονται ένζυμα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν περαιτέρω βλάβη στον ήδη τραυματισμένο χόνδρο. Οι χόνδρινες βλάβες που δεν εκτείνονται μέχρι το υποχόνδριο οστό γενικά δεν θεραπεύονται χωρίς παρέμβαση, ενώ χόνδρινες βλάβες που εκτείνονται μέχρι το υποχόνδριο οστό μπορεί να θεραπευθούν, όμως ο χόνδρος που αναπτύσσεται έχει διαφορετική δομή από τον υαλώδη χόνδρο της άρθρωσης και δεν έχει την ίδια λειτουργικότητα και αντοχή. Ως προς την έκταση, βλάβες μικρότερες από 2 τετραγωνικά εκατοστά έχουν καλύτερη πρόγνωση και περισσότερες θεραπευτικές δυνατότητες. Αυτές περιλαμβάνουν τεχνικές που εφαρμόζονται αρθροσκοπικά, με τις οποιες αφαιρείται ο τραυματισμένος χόνδρος και αυξάνεται η αιματική ροή από το υποκείμενο οστό με τρυπανισμούς. Για μικρότερης επιφάνειας χόνδρινες βλάβες, οι οποίες είναι συνήθως ασυμπτωματικές, μπορεί να μην απαιτείται χειρουργείο. Για μεγαλύτερες βλάβες, ίσως να απαιτείται μεταφορά χόνδρου από άλλα σημεία της άρθρωσης, μη φορτιζόμενα, ή και αυτόλογη μεταμόσχευση χονδροκυττάρων μετά από καλλιέργεια. Για την χειρουργική αντιμετώπιση της αρθρίτιδας δείτε περισσότερα εδώ.