Ένας από τους μηχανισμούς ρήξης του προσθίου χιαστού συνδέσμου είναι η άμεση πλήξη της κνήμης. Στην περίπτωση αυτή, το γόνατο ωθείται σε μια μη φυσιολογική θέση με αποτέλεσμα τη ρήξη ενός ή περισσοτέρων συνδέσμων. Οι περισσότερες ρήξεις ΠΧΣ συμβαίνουν χωρίς επαφή του γόνατος με άλλο αντικείμενο. Στις περιπτώσεις αυτές ο σύνδεσμος τραυματίζεται όταν για παράδειγμα ο αθλητής που τρέχει αλλάζει κατεύθυνση ή υπερεκτείνει το γόνατό του, όπως κατά την προσγείωση μετά από άλμα. Περισσότερα για τους μηχανισμούς και τη συχνότητα ρήξης του ΠΧΣ εδώ.

Ποια είναι τα σημεία μιας ρήξης ΠΧΣ;

Σε πολλές περιπτώσεις, όταν ο ΠΧΣ ρύγνηται, μπορεί να αισθανθείτε να “λύνεται” ή να φεύγει το γόνατο, ενώ μπορεί να ακούσετε και κάποιον ήχο. Ο τραυματισμός συνήθως συνοδεύεται με μέτριο πόνο, ενώ η συνέχιση της δραστηριότητας δεν είναι εφικτή. Τις επόμενες ώρες, η άρθρωση γίνεται οιδηματώδης και η βάδιση πραγματοποιείται με δυσκολία. Το οίδημα και ο πόνος αυξάνονται τις πρώτες 2 ημέρες και στη συνέχεια σταδιακά υποχωρούν. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ενέργεια της κάκωσης που προκαλεί τη ρήξη του προσθίου χιαστού δεν εξαντλείται μόνο σε αυτή την περιορισμένη περιοχή, αλλά εφαρμόζεται σε ολόκληρη την άρθρωση και προκαλεί άλλοτε άλλου βαθμού βλάβη σε όλους τους ιστούς του γόνατος, η οποία μπορεί να είναι εμφανής ή όχι (πχ ταυτόχρονη ρήξη μηνίσκου, χόνδρινη βλάβη, οστικό οίδημα ή/και κάταγμα)

Πώς διαγιγνώσκεται η ρήξη του ΠΧΣ;

Η δυσφορία μετά από ρήξη ΠΧΣ είναι συνήθως αρκετά μεγάλη ώστε το τραυματισμένο άτομο να αναζητήσει ιατρική βοήθεια. Η κλινική εξέταση του γόνατος από τον ιατρό αρκεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων για να αναγνωριστούν ποιοι σύνδεσμοι έχουν υποστεί τραυματισμό. Παρόλα αυτά μπορεί να συνυπάρχουν κακώσεις στην άρθρωση, που είναι δυσκολότερο να διαγνωστούν. Επίσης, μερικές φορές το οίδημα μπορεί να δυσκολεύει τη διάγνωση μιας ρήξης. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα χρειαστεί η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας για να το επιβεβαιώσει.

Θα χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση;

Αυτή είναι η πιο συχνή ερώτηση μετά από μια ρήξη ΠΧΣ και η απάντηση δεν είναι ίδια για όλους. Πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες από τον ασθενή και τον ιατρό ώστε να εφαρμοστεί η κατάλληλη θεραπεία. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν το επίπεδο δραστηριότητας, τις προσδοκίες του ασθενή, συνυπάρχουσες βλάβες (πχ ρήξη μηνίσκου, χόνδρινη βλάβη κλπ) καθώς και το μέγεθος της αστάθειας της άρθρωσης.
Ένας νέος ασθενής με ρήξη ΠΧΣ και αστάθεια γόνατος, που επιθυμεί να επανέλθει σε αθλητική δραστηριότητα, μάλλον χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης ώστε να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ένας μεγαλύτερης ηλικίας ασθενής, που αρκείται να επανέλθει σε περιορισμένη δραστηριότητα ίσως δεν χρειάζεται χειρουργική σταθεροποίηση. Σύμφωνα με μελέτες, ένα γόνατο που έχει υποστεί μεμονωμένη ρήξη ΠΧΣ, αν δεν αντιμετωπισθεί χειρουργικά, έχει πιθανότητες 80% να εμφανίσει αρθρίτιδα μέσα στα επόμενα 10 έτη, ενώ αν συνυπάρχει και ρήξη μηνίσκου, τότε το ποσοστό εμφάνισης αρθρίτιδας μέσα στην επόμενη δεκαετία, ανεβαίνει στο 100%.
Σε κάθε περίπτωση, ο ασθενής ξεκινά πρόγραμμα κινητοποίησης με ασκήσεις που βοηθούν να αποκατασταθεί πλήρες εύρος κίνησης. Στη συνέχεια ακολουθούν ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών γύρω από το γόνατο. Η επάνοδος σε αθλητικές δραστηριότητες με ή χωρίς νάρθηκα, επιτρέπεται μόνο αφού επανέλθει στο φυσιολογικό η δύναμη του σκέλους, η ισορροπία και ο συντονισμός της κίνησης της άρθρωσης.

Πώς αντιμετωπίζεται χειρουργικά η ρήξη ΠΧΣ;

Έχουν αναπτυχθεί διάφορες χειρουργικές τεχνικές αντιμετώπισης της ρήξης του ΠΧΣ. Οι αρχικές προσπάθειες άμεσης συρραφής των κολοβωμάτων του ραγέντος συνδέσμου σπάνια ήταν επιτυχημένες. Έτσι, οι σύγχρονες τεχνικές περιλαμβάνουν ανακατασκευή του ΠΧΣ σχηματίζοντας έναν νέο σύνδεσμο, που προέρχεται από ιστό που λαμβάνεται από κάποιον από τους τένοντες γύρω από το γόνατο ή από ένα όργανο – δότη και μπορεί να είναι δύο από τους οπισθίους μηριαίους (ισχνός – ημιτενοντώδης), τμήμα του επιγονατιδικού τένοντα ή τμήμα του τένοντα του τετρακεφάλου. Η επιλογή του μοσχεύματος αποφασίζεται ανάλογα με τη δραστηριότητα του ασθενή και τις προσδοκίες του, το φύλο, αν είναι αρχικός τραυματισμός ή επαναρρήξη, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις πραγματοποιείται και επιπλέον ενίσχυση με τη λεγόμενη εξωαρθρική αρθρόδεση του γόνατος, κατά την οποία ενισχύεται από την έξω πλευρά η σταθερότητα του γόνατος.  Το τενόντιο μόσχευμα διέρχεται μέσω οπών στον μηρό και στην κνήμη και καθηλώνεται ώστε να υποκαταστήσει την έλλειψη του ΠΧΣ. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, το μόσχευμα αυτό ενσωματώνεται στην άρθρωση και πλησιάζει σε ιδιότητες και μορφή τον πραγματικό ΠΧΣ.

Τι συμβαίνει μετά την χειρουργική επέμβαση;

Η αποκατάσταση μετά από ανακατασκευή ΠΧΣ απαιτεί χρόνο και σκληρή προσπάθεια. Ο χρόνος αποχής από την εργασία ποικίλλει ανάλογα με το είδος αυτής. Για παράδειγμα ένας υπάλληλος γραφείου μπορεί να επανέλθει σε 1 – 2 εβδομάδες, ενώ ένας οικοδόμος δεν επιτρέπεται να εργαστεί πριν από 3 – 6 μήνες. Αυτό ισχύει και για τους αθλητές. Επίσης ο χρόνος επανόδου μπορεί να διαρκέσει ακόμη περισσότερο ανάλογα με τις αθλητικές απαιτήσεις του ατόμου και τον ρυθμό αποκατάστασης.
Η χειρουργική επέμβαση ανακατασκευής του ΠΧΣ είναι γενικά μια επιτυχημένη επέμβαση, εφόσον βέβαια πραγματοποιείται από έμπειρο ορθοπαιδικό εξειδικευμένο στις αθλητικές κάκώσεις. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι πάνω από 90% των ασθενών είναι ικανοί να επανέλθουν στην εργασία τους και τις αθλητικές δραστηριότητες χωρίς συμπτώματα αστάθειας του γόνατος.

Βιβλιογραφία

1. Engler ID et al., What to Do When It Is Anterior Cruciate Ligament Reconstruction Number Two. Instr Course Lect. 2023;72:461-476.
2.Sorey W. et al., Effect of Delayed Anterior Cruciate Ligament Reconstruction on Repair of Concomitant Medial Meniscus Tears in Young Athletes. Am J Sports Med. 2022 Dec 19:3635465221142325

3.Choi NH et al., Combined Anterolateral Ligament and Anterior Cruciate Ligament Injury Is Associated With Increased Lateral Femoral Condyle Ratio. Arthroscopy. 2022 Dec 11:S0749-8063(22)00763-0